Wakiq punchawkuna, kayhina: masikunapaq utaq cevichipaq churasqanku sumaq yuyasqa kanku, huk punchawkuna manataqyá yuyasqachu utaq kaspapas usuchisqa kan.  

Chaynapunim kachkan ancha qunqasqa, chunka hukniyuq octubre killapi “warmi wawakunapa punchawnin” churasqa.

Llikachasqa willanakuykunapi rimariqkunam ninku chay punchawqa qari wawakuna usuchiymi nispanku; pantasqa yuyaywantaq ninku, paykunallata qawarispankuqa wakintam usuchichkanku, qari kaq warmakunata qunqachkanku, qipancharqunku nispanku.

Chayraykum yuyaymanananchik , kay Peru suyupi ima sasachakuykunawantaq warmi wawakuna kawasanku, hawka kakuy haypayninpi imapas churmichaqninkunata.

Ancha kallpachanam kayta atin imapas yachayninchikkuna, qispisqa kananchikpaq hinallataq kawsakuyninchikpi ima ruraytapas sumaqta hamutarispa qispichinanchikpaq. Qayllas ruraykuna allin kachkaptinpas, qillqay mana yachaqkunaqa warmikunahina qawarisqam kachkanku: Perú suyunchikpim sapa chunka runamantam, pusaq warmikuna manataq likaq manataq qillqay yachaq kanku. Warmi warmakunataqa manaya yupaychankuchu, hinaptin yachay wasiman riqkuna mana qispinkuchu, imaymana tarikunku. Llaqta chawpipi yachaq waynayariqña warmakunaqa sapa pachakmanta qanchis chunka suqtayuqmi kusa watallanpi tukunku, karunkunapi yachaqkunañataq tawa chunka suqtayuqlla sapa pachakmanta qispinku.

Kayna pisilla qispiyninkuqa qawarisqa kachkan warmi wawakuna wiksata tarikunku llumpay wawallampi. Warmallaraq kaq mamakunapa imayna kawsakuynin qatipaq achka taripaykunam qawarichiwanchik, paykunaqa qispinku, kuyaywan hinataq qullqiwan ayllunku chiqapta yanapaptin, chaynapiqa ima munasqan haypanku nispa. Perú suyunchikpiqa, ancha llakipaqmi warma kayllanpiraq wiksayakuqña kaqkunaqa kanku ayllunpa utaq mamataytankupa kuyakuyninmanta utaq qullqiwan yanapayninmanta pisipi kaqkuna.

Llaqta ukumanta karunniqkunapi yachaqkunaqa, sapa chunkamanta tawam manaraq chunka pusaq watanman chayachkaspa ña yanayuqña kanku, chayqa aswan llakiraq kan huktawanpas wiksayakuynin. Kay ancha sasachakuykunapi tarikuspanku, wakcha kayninkupi, hinataq wiksayakusqanmanhina qawaptinku manapuniña warmi warmakunaqa yachay wasiman kutiykuyta atinkuñachu.

Yaqachu kanman yachay wasikuna chaypi educación sexualmanta rimanapaq, hinaptinpas kaqninpi allin chuyachasqa willakuykunaqa manayá kanraqchu. Sapa pachakmanta chayraq yaqa kimsa chunka tawayuq wayna sipasyariqkunallaraq yananwan kaspa anticonceptivowan harkachikunku. Aswan sasachakuyqa kan: sapa pachakmanta suqta chunka iskayniyuq wayna sipaskuna mana hatallinkuchu nitaq ima anticonceptivowanpas harkachikunkuchu.

Sasisqa, chikusqa kayninqa manayá harkachikuy hinachu, aswan yachasqam kachkan warmakunapa uñaraq kachkaspa ustunakuchkankuña, llumpay rikchapasqaña wiñachkanku. Wiksayakuq warmi warmakunata hinataq waynayariqkunata runapa kanisqantaqmi manapuni hatarichinapaq yanapanchu. “Chankaykitam wichqakuwaq karqa”

“Pitaq qamta kallpasurqanki”, nisqankum lakipayanapaqhina, chaymi suyunchikpi qawarichiwanchik qari rurasqanmanta mana nanachikusqanta hinataq wiksayakuy warmillapa huchanhina kasqanta, chayqa kuskamanta sasachakuyman churanakuymi kanan.

Manapunim yanqa willakuychu sapa chunka warmimanta qanchis warmi warmakuna manaraq chunka pusaqniyuq watanman chayachkaspa kallpasqaña kasqanku. Paykunaqa tarikunku sasachakuypi mana ancha qawarisqa, manataq imapas willakuy salud reproductivamanta sumaq chuyachasqata uyariq, mancharisqa kallpaqninkunapa muyurisqanpi, warmi warmakuna ñaka ñakayta kawsakuyninpi imapas munasqanta yaqapas qispichinqaku.

Chayraykum políticas de genero kayta atin, wawamantapacha imaymana sasachakuykunamanta uywanapaq, hinaspa warmi warmakunapa kinkin kaynin chaninchayninta kallpachanankupaq, chaynapi yachaywan munayniyuq qispinankupaq. Kunanmi paykuna uyarichikuyta munanku kawsakuynin tikranankupaq. Imaymana kayninkupaq Servicio de Salud kananta mañakunku, hospitalkunapi taq kayta atin módulokuna maqasqa wawakuna aswan allin qawarinapaq,

Chaynallataqmi paykuna mañakunku serviciokuna paykunapa kamaqninpi ruwasqa, rimaq, hatalliq kananta, yachaywasikunapitaq kananpuni warmikunamanta sayaqnin, umalliqnin.

Chay hayparinakamaqa, kunan paykuna kallpachakusqan qawarichiyta munanku wakin warmi warmakunaman qullana kay, umalliq kay, ministra kay utaq presidenta kaypas haypanallam, hinataq sumaqta qipaman kawsakuyninchikqa kunan pacha nanachikuyniyuq kayninchikmanta kasqa yuyananchikpaq . Ñuqanchikpa hawanchikpim kallpachasqa kaynin, imapas allin ruraynin hinataq yuyaysapa kaynin yuyarichinanchik.

¡PERU SUYUPI WARMI WARMAKUNA, KUSI PUNCHAW QAMKUNAPAQ!

Traducción de: Gavina Córdova y Luis Mujica

Red Nuqanchik de Ayacucho

Ver artículo original: "Los retos de ser niña en el Perú"

(Foto: Canal IPe)